Winorośl 2019 - Rusztowanie

PORADNIK: Konstrukcja wsporcza prowadzenia winorośli - cz.1 (Dla uprawy szpalerowej w terenie otwartym)

Otrzymałem kilka e-mail z prośbą o kilka zdań dotyczących sposobu rozmieszczenia krzewów i konstrukcji szpalerów. Poniżej trochę opisałem. Mam nadzieję że będzie to materiał pomocny i troszkę przybliży początkującym podstawy prowadzenia winorośli.
Od razu zaznaczę że nie jest to uprawa komercyjna gdzie stosuje się inne zazwyczaj w pełni systemowe rozwiązania. To co przedstawiam to moja amatorska uprawa a przedstawione rozwiązania to mój sposób rozwiązania pewnych spraw który mi się w jakiś sposób sprawdził.

Prowadzenie winorośli w szpalerach

Na płaskim terenie winorośl trzeba wyposażyć w konstrukcję nośną po której będzie mogła się piąć. Zazwyczaj nasadzenia wykonuje się w postaci ciągów krzewów nazywanych potocznie szpalerami. By zapewnić możliwość łatwego przemieszczania się po winnicy moje szpalery nie są długie, mają po 18m. Kolejny szpaler w rzędzie jest odsunięty od poprzedniego o ok 1m by umożliwić swobodne poruszanie się po winnicy. W celu dodatkowego usztywnienia konstrukcji słupki nad przejściem są połączone na sztywno płaskownikiem.

W takim układzie na długości 18m mogę w pojedynczym szpalerze zmieścić 12 krzaków winorośli deserowej (rozstaw co 1,5m), lub 20 krzaków winorośli przerobowej (rozstaw co 0,9m).

Odległość między szpalerami to 1,7m. Szpalery rozmieszczone w kierunku północ-południe. Rozmieszczenie szpalerów jest istotne (ze względu na dobre doświetlenie winnego krzewu), ale też nie kluczowe.
Sadzonki winorośli sadzę przesunięte w stosunku do osi słupków o około 15cm i prowadzę pień skośnie do drutów nośnych - ułatwia to ich okrywanie na zimę.

Konstrukcja szpalerów

Konstrukcja szpalerów odgrywa kluczową rolę w prowadzeniu winorośli na przestrzeni otwartej. Poniżej opisze jak to wygląda u mnie. Wariantów sposobu budowania konstrukcji wsporczej
i prowadzenia po niej winorośli jest wiele. W kilku słowach chciałbym jednak przybliżyć najważniejsze sprawy i pokazać na co warto zwrócić uwagę.

UWAGA: Przed budową szpaleru należy się zastanowić nad formą prowadzenia winorośli, kluczową sprawą jest to czy winorośl na zimę będziemy okrywać, czy nie.
UWAGA: Istotny jest rodzaj winorośli. Dla winorośli przerobowej można zastosować mniejsze odległości pomiędzy krzakami (u mnie 0,9m). Dla winorośli deserowej powinno być przestrzeni znacznie więcej (u mnie 1,5m).

Generalnie wybór formy prowadzenia winorośli to temat na odrębną opowieść, wspomnę tylko że moje krzewy okrywam na zimę dlatego prowadzę je w niskich formach pojedynczego i podwójnego Guyota.

Rozstaw drutów nośnych na rysunku jest przykładowy. Zależy od wybranej formy prowadzenia winorośli.

Słupki wsporcze

Podstawowym elementem każdego rusztowania są słupki wsporcze. Od ich wytrzymałości zależy wytrzymałość całej konstrukcji a uwierzcie mi zarośnięty liściami szpaler o długości 18m i wysokości 2m daje duży opór i silny wiatr wytwarza spore siły. Do tego dochodzą też wibracje i falowe podmuchy które potrafią okiwać czy też ułamać słabe podpórki.
Wychodząc z takiego założenia po kilku nieudanych próbach z tanimi (czytaj kiepskimi) podporami zdecydowałem się na słupki metalowe, betonowane w podporach. Można też stosować słupki drewniane czy betonowe ale skupię się na tych jakie mam bowiem po pierwsze uważam że są dla mnie najlepsze po drugie mam je już sprawdzone i przetestowane ;).

rys. słupek krańcowy	rys. słupek przelotowy

Słupki krańcowe należy wzmocnić kotwionymi odciągami lub zastrzałami (ja z uwagi na brak miejsca wybrałem zastrzały jak na rysunku powyżej).
UWAGA: wygodne jest wykonanie fundamentu przed zakopaniem słupka w ziemi. Ja tak robię z dwu powodów, po pierwsze dlatego że na winnicy nie mam wody i prądu, po drugie łatwo taki słupek potem przenieść w dowolne inne miejsce. Fundament wykonuję dla słupków krańcowych w rurze PCV160, dla słupków przelotowych w rurze PCV100. Wkopanie ich w docelowym miejscu przy pomocy świdra to już prosta sprawa.

Słupek przelotowy z fundamentem	Słupek przelotowy uchwyty systemowe

Na całość mojego szpaleru składa się 5 słupków (rozmieszczone co 4,5m). Dwa skrajne krańcowe z rury fi42/4mm, dwa kolejne to systemowe a środkowy jest wykonany z rury takiej jak krańcowe z mocowaniami drutów na karabinkach.

Druty nośne

Do drutów nośnych mocujemy winne latorośle. Rozpina się je między słupkami w odległościach pionowych ok. 40-50cm. To jak zwykle zależy od sposobu prowadzenia winorośli ;). System mocowania drutów który używam umożliwia ich dowolne przesuwanie i to jego zaleta. Na słupkach krańcowych stosuję obejmy, na słupkach przelotowych nośnych stosuję obejmy z karabinkiem (o tym za chwilę), na słupkach przelotowych systemowych mam gotowe uchwyty w które tylko wkładam drut.

Karabinek na górnym drucie	Karabinek na drucie środkowym

Z założenia całość rusztowania miała umożliwiać na wiosnę łatwy demontaż górnych drutów, tak by na drugim drucie można było zrobić namiot okrywowy z agrowłókniny chroniący przed wiosennymi przymrozkami. Po to właśnie karabinki i słupki systemowe gdzie drut swobodnie jest ułożony.
Po zdjęciu górnych drutów daje to możliwość nałożenia na słupki od góry pasów agrowłókniny z otworami na słupki po środku.

Haczyk mocowania drutu nośnego	Łańcuszek naciągowy drutu nośnego

By ułatwić sobie zdejmowanie górnych drutów są one mocowane na haczykach za pomocą łańcuszka. Zastosowania łańcuszka ma też i drugie zadanie, umożliwia łatwą regulację naciągu drutów.

Namiot z włókniny

Winorośl 2019 - Przymrozki

Zimni ogrodnicy, zimna Zośka – zjawisko klimatyczne charakterystyczne dla środkowej Europy, kiedy w połowie maja, po okresie utrzymywania się wyżu barycznego nad Środkową i Wschodnią Europą (w tym nad Polską), następuje zmiana cyrkulacji atmosferycznej i przy słabnącym wyżu zaczyna napływać – wraz z niżem barycznym – zimne powietrze z obszarów polarnych. Analiza danych z lat 1881–1980, przeprowadzona przez Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego, pokazała, że w 95 spośród tych lat zaobserwowano istotne ochłodzenia w okresie 1–25 maja, przy czym aż w dziewięciu latach spadek temperatury z dnia na dzień przekraczał dziesięć stopni Celsjusza. Na podstawie tych danych ustalono, że najwyższe prawdopodobieństwo ochłodzenia występuje między 10. a 17. maja i wynosi aż 34%.

Tak definiuje majowe przymrozki wikipedia. Moja definicja jest podobna aczkolwiek w tekście pojawia się więcej słów niecenzuralnych skierowanych do Zosi ;).
Niestety nie ma taryfy ulgowej w moim siedlisku i co roku ochłodzenia dotyka zarówno mój przydomowy ogródek jak i podtarnowską działkę. Przeważnie jest to ochłodzenie balansujące na granicy życia i śmierci dla młodych rozwiniętych pąków. Zazwyczaj kilka nieprzespanych nocy i pudło zniczy ratuje przydomowe nasadzenia. Jednak działka jest zbyt daleko na jakąś szybką interwencję więc i tam straty bywają częstsze i bardziej bolesne.

Ale do rzeczy jak było w tym roku (pisze było bo sezon przymrozkowy uważam za zamknięty). Niestety straty są i to dość poważne, zwłaszcza wśród młodych nasadzeń.
Winorośla dostały dwukrotnie. Pierwszy strzał to połowa kwietnia kiedy na rozwijające się pąki spłynęła pierwsza mroźna fala o temperaturze poniżej -6C. Niby dużo ale z uwagi na wczesną fazę rozwoju jakoś się udało i tylko kilka co bardziej wyrywnych pąków ucierpiało.
Zdecydowanie gorzej było za drugim razem 8 maja. Niestety -1,5C + lekkie zastoisko mrozowe jakie występuje na winnicy sprawiło że wszystko co nie było osłonięte namiotami z włókniny, lub przysypane ziemią zostało zmrożone. Najbardziej oberwały młode nasadzenia których nie osłoniłem namiotami. Szacuję że kilkanaście krzewów już nie odbije. A kilkadziesiąt może jakoś z trudem coś wypuści.

Generalnie:
- wszystko co było przysypane ziemią ale wystawało nad kopczyk umarznięte
- wszystko co było pod namiotem ale dotykało włókniny umarznięte
- wszystkie pąki na starszych krzewach w wysokim prowadzeniu poniżej 0,5m umarznięte.


Wnioski:
- do końca kwietnia nic nie odkrywam
- końcem kwietnia zakładam namioty na wszystko nie licząc że "może w tym roku przymrozków nie będzie"
- by szybo i sprawnie przeprowadzić akcję zakładania namiotów już przerobiłem rusztowania