Co to jest SAT ?
SAT („Suma Aktywnych Temperatur”) - jest to wskaźnik przydatny w doborze odmian winorośli stosowany często w Polsce i krajach Europy wschodniej. Określa on ilość ciepła w okresie wegetacyjnym winorośli. Wartość SAT można odnosić zarówno do siedliska jak i do poszczególnych odmian winorośli. Generalnie, jeśli wiemy jaki SAT ma nasze siedlisko, tak możemy dobrać odmiany by miały szansę dojrzeć. Innym podobnym wskaźnikiem jest GDD („Growing Degree Days”), stosowany częściej w krajach Europy Zachodniej i USA (oblicza się go na podstawie średnich temperatur miesięcznych ).Jak wyznaczyć SAT naszej winnicy?
Generalnie SAT można sobie wyliczyć. Potrzeba nam jednak do tego dane pomiarowe temperatur. Te z kolei można samemu zgromadzić przy pomocy rejestratorów temperatury, lub pozyskać z najbliższej stacji meteorologicznej.Wskaźnik SAT określa sumę wszystkich średnich dobowych temperatur powietrza wynoszących ponad 10°C (wegetacja winorośli rozpoczyna się od 8ºC więc jako granicę zliczania przyjęto 10ºC), zmierzonych w okresie wegetatywnym winorośli (w naszym regionie jest to od przełomu marzec/kwiecień do końca października, lub do przymrozku poniżej -3ºC):
Σ (Tmax + Tmin)/2, dla (Tmax + Tmin)/2 ≥ 10°C
Do wyliczeń można użyć arkusza Excel lub skorzystać z gotowego programu, który można otrzymać od kolegów winoogrodników z forum http://www.winogrona.org/forum/
Jak się mierzy i wylicza się SAT ?
Dla swojej lokalizacji wyliczam SAT na podstawie pomiarów prowadzonych co godzinę na wysokości 1,5m przy północnej, osłoniętej od promieni słonecznych ścianie. Po kilku latach pomiarów mogę stwierdzić, że realny SAT w mojej lokalizacji to ponad 3000. Jest to bardzo wysoka wartość wskazująca, że nawet jedne z najpóźniejszych odmian mają szansę tu dojrzeć.Poniżej wyniki moich obliczeń. Jak zobaczycie w pierwszych latach pomiarów SAT był bardzo wysoki a potem spadł. Nie stało się tak oczywiście ze względu na oziębienie klimatu w mojej okolicy ale z uwagi na udoskonalenie metod pomiarowych dających bardziej obiektywne wyniki. Obecnie uzyskane wartości uważam za w pełni wiarygodne.
| 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | |
| marzec | 11,25 | 133,25 | 109,25 | 46,25 | 57,75 | 45,00 | 47,30 | 45,25 |
| kwiecień | 319,00 | 302,50 | 195,00 | 204,75 | 114,00 | 417,00 | 227,70 | 198,00 |
| maj | 538,50 | 512,25 | 438,25 | 450,50 | 455,25 | 541,25 | 360,50 | 318,00 |
| czerwiec | 631,75 | 565,00 | 551,00 | 589,50 | 599,00 | 576,50 | 683,45 | 586,90 |
| lipiec | 706,50 | 726,50 | 656,00 | 621,00 | 619,00 | 647,50 | 588,00 | 616,25 |
| sierpień | 696,50 | 637,00 | 699,50 | 559,00 | 609,75 | 646,75 | 608,75 | 647,75 |
| wrzesień | 414,00 | 530,75 | 454,00 | 443,75 | 439,25 | 447,80 | 418,75 | 453,00 |
| październik | 306,50 | 311,50 | 91,25 | 146,50 | 226,75 | 253,50 | 297,00 | 206,75 |
SUMA:
|
3624,00 | 3718,75 | 3194,25 | 3067,25 | 3120,75 | 3575,30 | 3228,45 | 3071,90 |
| 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
| marzec | 37,00 | 0,00 | 145,50 | - | - | - | - | - |
| kwiecień | 93,00 | 114,50 | 150,75 | - | - | - | - | - |
| maj | 417,65 | 485,00 | 334,60 | - | - | - | - | - |
| czerwiec | 587,50 | 595,25 | 481,90 | - | - | - | - | - |
| lipiec | 666,00 | 619,00 | 632,00 | - | - | - | - | - |
| sierpień | 519,75 | 538,20 | 644,75 | - | - | - | - | - |
| wrzesień | 394,25 | 411,95 | 543,65 | - | - | - | - | - |
| październik | 155,00 | 267,00 | 344,85 | - | - | - | - | - |
SUMA: | 2867,15 | 3030,90 | 3278,00 | 0000,00 | 0000,00 | 0000,00 | 0000,00 | 0000,00 |
Jak każda metoda pomiarowa jest to tylko przybliżenie matematyczne nie odzwierciedlające faktycznego stanu wegetacji roślin. By to uwzględnić w wynikach wprowadzono tzw. "kryterium dekady" wprowadzające do wartości wyliczonego SAT poprawkę na rozwój roślin i jeśli przez dekadę (10 dni) poprzedzającą pomiar temperatura ogranicza rozwój rośli wyniki takie są odrzucane. Zmienia to wartość wyliczoną dla pierwszych i końcowych miesięcy pomiarów. Jest ona zawsze nieco niższa ale i bardziej obiektywna.
Poniżej wyniki moich obliczeń uwzględniające kryterium dekady.
Poniżej wyniki moich obliczeń uwzględniające kryterium dekady.
| 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | |
| marzec | 0,00 | 81,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 |
| kwiecień | 244,50 | 251,25 | 136,75 | 157,25 | 74,00 | 388,25 | 101,50 | 70,50 |
| maj | 538,50 | 512,25 | 438,25 | 410,75 | 402,50 | 541,25 | 360,50 | 318,00 |
| czerwiec | 631,75 | 565,00 | 551,00 | 589,50 | 599,00 | 576,50 | 683,45 | 586,90 |
| lipiec | 706,50 | 726,50 | 656,00 | 621,00 | 619,00 | 647,50 | 588,00 | 616,25 |
| sierpień | 696,50 | 637,00 | 699,50 | 559,00 | 609,75 | 646,75 | 605,75 | 647,75 |
| wrzesień | 414,00 | 530,75 | 454,00 | 443,75 | 439,25 | 447,80 | 418,75 | 453,00 |
| październik | 242,25 | 311,50 | 61,00 | 89,75 | 226,75 | 199,25 | 219,75 | 158,65 |
SUMA:
|
3474,00 | 3615,25 | 2996,50 | 2871,00 | 2970,25 | 3447,30 | 2977,70 | 2850,65 |
| 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
| marzec | 0,00 | 0,00 | 56,00 | - | - | - | - | - |
| kwiecień | 0,00 | 0,00 | 94,25 | - | - | - | - | - |
| maj | 381,90 | 485,00 | 267,40 | - | - | - | - | - |
| czerwiec | 587,50 | 592,25 | 481,90 | - | - | - | - | - |
| lipiec | 666,00 | 619,00 | 632,00 | - | - | - | - | - |
| sierpień | 519,75 | 538,20 | 644,75 | - | - | - | - | - |
| wrzesień | 394,25 | 411,95 | 543,65 | - | - | - | - | - |
| październik | 80,50 | 257,00 | 344,85 | - | - | - | - | - |
SUMA: | 2626,90 | 2906,40 | 3064,80 | 0000,00 | 0000,00 | 0000,00 | 0000,00 | 0000,00 |
A przez lata wygląda to tak jak na wykresie poniżej:
Co jeśli nie mam możliwości zmierzyć SAT?
Nic nie szkodzi. SAT poszczególnych regionów kraju już pomierzyło i wyliczyło wielu fachowców a ich wyniki są dostępne w intrenecie.Generalnie na terenie Polski warunki uprawy przedstawiają się jak pokazuje rysunek poniżej.
Rys. Potencjalne obszary uprawy winorośli w Polsce ze względu na warunki termiczne.
(IA - bardzo sprzyjające, I- sprzyjające, II- średnio sprzyjające, III - słabo sprzyjające, IV - niesprzyjające, V - bardzo niesprzyjające), źródło "Thermal Conditions for Viticulture in Poland"
(IA - bardzo sprzyjające, I- sprzyjające, II- średnio sprzyjające, III - słabo sprzyjające, IV - niesprzyjające, V - bardzo niesprzyjające), źródło "Thermal Conditions for Viticulture in Poland"
Rozwinięcie wartości SAT dla poszczególnych obszarów przedstawionych na mapce zostało zestawione się w tabeli poniżej.
Tabela. Charakterystyka termiczna zidentyfikowanych obszarów uprawy winorośli w Polsce, źródło "Thermal Conditions for Viticulture in Poland"
W przytoczonym opracowaniu dokonano oceny rozkładu czasowego i przestrzennego kilku charakterystyk termicznych powietrza w okresie wieloletnim 1971–2019, co pozwoliło na sformułowanie wyników i wniosków:
- W analizowanym okresie wieloletnim następuje dynamiczny wzrost temperatury powietrza na obszarze Polski, zwłaszcza po roku 1987, a także sum temperatur czynnych (SAT) i czasu trwania okresu aktywnego wzrostu rośliny (w temperaturze >10°C).
- Przyspieszenie występowania rozpoczęcia czasookresu o temperaturze powietrza >10°C wiosną jest prawie dwukrotnie większe niż jego opóźnienie jesienią.
- Postępujące ocieplenie powoduje znaczne przesunięcie na północ kraju (ze 100 na 150 km) dotychczasowej granicy intensywnej uprawy winorośli i sprzyja wprowadzaniu nowych odmian o podwyższonych wymaganiach termicznych.
- Największe wzrosty temperatury powietrza i wartości SAT odnotowano w południowo-zachodniej i zachodniej części Polski, przy wyraźnym spadku w kierunku północno-wschodnim i wschodnim.
- Pomimo obserwowanego globalnego ocieplenia, należy liczyć się ze sporadycznym (2–3 razy na 10 lat) występowaniem lat chłodnych o skróconym okresie z temperaturą >10°C, szczególnie w południowo-zachodniej i zachodniej Polsce.
- Na południowym obszarze Pojezierza Pomorskiego i Mazurskiego stwierdzono bardzo wysoki gradient SAT.
- W ok. 60% powierzchni kraju występują korzystne i średnio korzystne warunki termiczne dla intensywnej uprawy winorośli (obszary I i II). Korzystne warunki termiczne do uprawy winorośli na obszarach I i II notuje się średnio 3–4 lata na 10 lat.
- Warunki fizjograficzne danego obszaru, tj. wzniesienia i naświetlenie zboczy, sąsiedztwo zbiorników wodnych i lasów oraz rodzaj gleby, mogą w istotny sposób wpływać na stosunki termiczne w pięciu potencjalnych obszarach uprawy winorośli wskazanych w niniejszej pracy.
- Obecne warunki termiczne oraz postępujące globalne ocieplenie sprawiają, że obszar Polski jest atrakcyjnym miejscem do uprawy winorośli.
Różne źródła podają różne wartości SAT w poszczególnych częściach kraju, ale wynika to z faktu że w zasadzie każda lokalizacja (nawet w podobnych regionach) daje nieco odmienne wyniki. Na SAT wpływa bowiem poza pomiarami szereg dodatkowych czynników związanych np. z rodzajem gleby czy też ukształtowaniem terenu:
- zbocze południowe o nachyleniu 10° zwiększa SAT o ok. 100°C
- zbocze północne o nachyleniu 10° zmniejsza SAT o ok. 150°C
- zbocze południowe o nachyleniu 25° zwiększa SAT o ok. 200°C
- tarasy na stromym zboczu południowym zwiększają SAT o 300...400°C
- osłonięcie winnicy od wiatru zwiększa SAT o 50...150°C
- lekkie gleby piaszczyste zwiększają SAT o ok. 50°C
- ciężkie gleby gliniaste i ilaste zmniejszają SAT o ok. 50°C
Typowe wartości SAT dla poszczególnych regionów Polski:
- Kraków: 2650
- Tarnów: 2735
- Zielona Góra: 2740
- Wrocław: 2750
- Gorzów Wlkp.: 2765
Poniżej graficzne przedstawienie wartości SAT w poszczególnych regionach kraju.
Źródło: Magazyn Wino, nr 0, listopad 2002
Jak dobrać w takim razie odmiany?
Jak wspominałem każda z odmian też charakteryzuje się określonym SAT jaki jest wymagany by w okresie wegetacyjnym mogła w pełni dojrzeć. Parametry poszczególny odmian można sprawdzić w danych podawanych przez różne portale winoogrodnicze: winogrona.org |  winorosl.pl |  vinograd.info |
Przyjęło się że wartości SAT dla poszczególnych grup odmian wynoszą:
- bardzo wczesne: 2000...2200°C
- wczesne: 2200...2500°C
- średnio wczesne: 2500...2700°C
- średnio późne: 2700...2900°C
- późne: powyżej 2900°C
Wniosek nasuwa się prosty. To co dojrzeje w innych krajach może nie wydać sensownego plonu w Polsce. A to co dojrzeje pod Tarnowem nie sprawdzi się na mazurach. Dobrze więc wybierać odmiany wczesne, lub bardzo wczesne bo te dojrzeją na terenie całego kraju a te późne zostawić pasjonatom posiadającym naprawdę dobrą miejscówkę :).
Niestety SAT to tylko jeden z parametrów uprawy na który należy zwrócić uwagę, ale o innych w kolejnym odcinku. Mam nadzieję że nie przynudzałem za bardzo ;)
Witam.Ja mieszkam na mazurach,należę do pasjonatów winorośli to stwarzam moim krzewom winorośli dobre miejscówki tak jak pan opisuje,szczególnie przed wiatrami i te póżniejsze odmiany też mi dojrzewają.Prowadzę winorośl w szpalerach nisko przy ziemi to i łatwiej ochronić od wiosennych przymrozków.Pozdawiam z Reszla koło Kętrzyna na warmii i mazurach.Ryszard.
OdpowiedzUsuńKlimat nam się zmienia i strefa dogodnego dla uprawy winorośli klimatu przesuwa się coraz wyżej na północ. Nie ma już mroźnych zim, więc za niedługo nie będzie trzeba okrywać a jak się to przełoży na wiosnę zobaczymy w tym roku po słabej zimie czy i zimna zośka odpuści.
UsuńRewelacyjny artykuł dla początkujących mam kilkanaście odmian w okolicy Wrocławia od około 10 -12 lat. A wliczając te których się pozbyłem to z 30 się przewinęło.
OdpowiedzUsuńZ mojego doświadczenia wynika iz nawet SAT teoretycznie gwarantujący ... Nie zawsze wystarczy. Stąd rzeczywiście trzeba brać margines inaczej nici z plonów. Mam ze dwa takie które nigdy jeszcze nie udały się w pełni a trzymam je już z 6 lat. Pomimo iż o podobnym SAT zawsze dojrzewają. Dużo pomaga odpowiednia technika uprawy (o czym tu nie ma mowy). Polegająca głownie na zapomnieniu o pergoli.... . Umiejętne dobranie plonowania, cięcia, etc to zawsze podciąga. A mur jest niezawodny ale nie za blisko i pod warunkiem iż nie jest "przeciążony". Jest oczywiście problem nabycia innej odmiany od zamierzonej. Niektórzy sprzedawcy mają każdą odmianę.... . Niestety po kilku latach i najczęściej pierwszych owocach okazuje się iż nie każdą. Czasami nawet da się dojść co się dostało.... .