Winorośl - nawożenie

PORADNIK: Nawożenie winorośli (Czyli co sypnąć by było dobrze)

Uprawa winorośli

Winorośl jak każda inna odmiana by dobrze się rozwijać i owocować powinna mieć pod dostatkiem składników organicznych. Niestety nasze gleby często mniej zasobne niż czarnoziemy sąsiadów powodują że owocowanie jest skromniejsze a grona mniej efektowne.

By choć trochę zmienić ten stan rzeczy trzeba winorośl nawozić czy to stosując nawozy naturalne takie jak obornik czy kompost, czy też już gotowe wieloskładnikowe dostępne w sklepach ogrodniczych.

Optymalna kwasowość gleby

Podstawową sprawą jest doprowadzenie gleby do warunków sprzyjających dobremu rozwojowi winnych krzewów. 

Zasobność gleby określają klasy gleby i podzielono je jak niżej: 

Klasa I – gleby orne najlepsze
Klasa II – gleby orne bardzo dobre
Klasa III a – gleby orne dobre
Klasa III b – gleby orne średnio dobre
Klasa IV a – gleby orne średniej jakości, lepsze
Klasa IV b – gleby orne średniej jakości, gorsze
Klasa V – gleby orne słabe

Przed rozpoczęciem nasadzeń warto zbadać glebę pod kątem jej zasobności a zwłaszcza odczynu pH i w razie stwierdzenie jakichś niedoborów starać się je uzupełnić by już na starcie krzewy dostały wszystko to co potrzebują.

Winorośl należy do roślin które wymagają gleby o odczynie obojętnym - pH w granicach 6,7...7,1.

Przeważnie odczyn gleby jest bardziej kwaśny niż bardziej zasadowy więc zazwyczaj gleba wymaga uzupełnienia odczynu poprzez wapnowanie.

Badania gleby można wykonać w Stacji Chemiczno-Rolniczej lub w innych placówkach które takie usługi świadczą. Koszt wykonania takiego badania to kilkadziesiąt złotych (w moim przypadku załapałem się na jakieś dofinansowanie i koszt był nawet niższy).

Warto też zaopatrzyć się w:

• Zalecenia nawozowe dla winorośli, które zawierają wytyczne nawożenia opracowane dla konkretnego miejsca na podstawie otrzymanych wyników. 


• Badanie mikroelementów, które określa zawartość pozostałych pierwiastków istotnych dla winoroślowej uprawy takich jak: mangan - Mn, cynk - Zn, miedź - Cu, żelazo - Fe, bor - B.

Jak wyglądają Badania gleby i Zalecenia nawozowe można zobaczyć poniżej:

Wyniki badania gleby

Sprawozdanie z badań gleby

Makro i mikroskładniki

A teraz trochę właśnie o tych głównych pierwiastkach i pozostałych mikroelementach. 

Makroskładniki

AZOT (N) - Winorośl pobiera duże ilości azotu. Dlatego niedobór azotu w glebie powoduje słaby rozwój rośliny, jasnozielone zabarwienie liści, niedorozwój gron i jagód, a więc poważnie wpływa na obniżkę plonów. Nadmiar azotu jest również niewskazany, ponieważ powoduje intensywny wzrost pędów i liści, przy jednoczesnym zahamowaniu rozwoju gron, oraz przedłuża okres wegetacji krzewów, przez co pędy nie zdążą zdrewnieć przed nadejściem mrozów i dlatego są mniej odporne na niskie temperatury. Największe zapotrzebowanie na azot występuje na początku wegetacji oraz podczas kwitnienia. W późniejszym okresie nadmiar azotu powoduje opóźnienie dojrzewania winogron i drewnienia łozy. Dlatego nawozy azotowe najlepiej stosować pierwszy raz przed odkryciem krzewów, a drugi raz na 10 dni przed kwitnieniem.

FOSFOR (P) - Spełnia on ważną rolę m. in. w procesie tworzenia się cukrów. Nawożenie nawozami fosforowymi wpływa na: lepszy rozwój organów owocujących, wcześniejsze kwitnienie, nieosypywanie się zawiązków oraz na wcześniejsze dojrzewanie owoców i drewnienie łozy. Polepsza też jakość jagód, barwę skórki oraz zwiększa plony winogron. Niedobór fosforu w glebie powoduje osłabienie wegetacji, zmianę koloru liści i wcześniejsze ich opadanie. Nawożenie nawozami fosforowymi można stosować nawet pod koniec lipca, przez co przyspiesza się zakończenie wegetacji. Ostatnie badania wykazały, że nadmiar fosforu powoduje występowanie objawów niedostatku cynku, potasu lub żelaza.

POTAS (K) - Składnik ten znajduje się przeważnie w młodych częściach rośliny. Pod koniec wegetacji w liściach ilość potasu znacznie się zmniejsza, przechodzi on bowiem do jagód. Potas wpływa dodatnio na wcześniejsze dojrzewanie jagód i łozy. Zwiększa on w pewnym stopniu odporność rośliny na porażenie przez choroby. Niedobór potasu ujawnia się przede wszystkim w zabarwieniu liści. Brzegi liści tracą normalny kolor, przybierając jasnozielony odcień. Podobne objawy występują na liściu między głównymi nerwami. Następnie pojawiają się ciemne plamy, a brzegi Liścia zwijają się. Przy dużym niedoborze może wystąpić zamieranie starszych liści postępujące od brzegów, a następnie opadanie, jagody nie wykształcają się, są drobne i niejednakowo dojrzewają. Nawożenie potasem jest niezbędne i może być stosowane nawet do końca lipca. Objawy niedoboru potasu można zaobserwować na wszystkich glebach, lecz najczęściej spotykamy je na glebach lekkich i płytkich oraz na glebach o nieuregulowanych stosunkach wodnych. Przy niedoborze potasu krzewy kwitną obficie, ale dają niski plon, ponieważ dużo zawiązków opada, a pozostałe jagody są drobne. Nadmiar potasu może spowodować wystąpienie objawów niedoboru magnezu.

WAPŃ (Ca) - Gromadzi się on przeważnie w starych częściach krzewu. Przez wapnowanie zmniejszamy kwasowość oraz poprawiamy fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby. Wapnowanie reguluje stosunki wodne i powietrzne, co sprzyja rozwojowi pożytecznych drobnoustrojów w glebie. Dzięki temu składniki pokarmowe wcześniej stają się przyswajalne dla rośliny. Wapń wpływa dodatnio na wzrost pędów, przyspiesza dojrzewanie jagód i drewnienie łozy. Niedostatek wapnia w glebie pogarsza warunki wzrostu korzeni i pędów. Na liściach występują brązowe plamki. W naszych warunkach niedostatek wapnia jako składnika pokarmowego zdarza się bardzo rzadko i wapnowanie raczej spełnia rolę czynnika odkwaszającego glebę. 

MAGNEZ (Mg) - Składnik ten wchodzi w skład budowy chlorofilu. Niedostatek magnezu wywołuje objawy chlorozy liści szczególnie widoczne na młodych liściach i brązowożółtych plam na starych liściach. Niedobór magnezu występuje najczęściej pod koniec wegetacji, ale w okresie obfitych opadów może pojawić się wcześniej. Objawy niedoboru magnezu występują głównie na glebach lekkich, piaszczystych, rzadziej na cięższych. Przyczyną niedoboru magnezu może być długotrwale stosowanie soli potasowej i częste wapnowanie gleby nawozami o wysokiej zawartości wapnia.

SIARKA (S) - Znajduje się ona w glebie prawie w dostatecznej ilości. W ochronie winorośli zaś stosujemy preparaty siarkowe przeciwko porażeniu przez mączniak właściwy i w związku z tym nie ma potrzeby dodatkowego nawożenia siarką gleby pod uprawę winorośli.

ŻELAZO (Fe) -  Jest to nieodzowny składnik przy syntezie chlorofilu. Niedobór żelaza objawia się żółknięciem liści, najpierw wierzchołkowych, a potem stopniowo niżej położonych, starszych. W roślinach żelazo występuje w minimalnych ilościach. W naszych glebach żelaza jest pod dostatkiem w przyswajalnej formie, dlatego nie ma konieczności nawożenia tym składnikiem.

Mikroskładniki

Składniki te są potrzebne roślinom w bardzo małych ilościach, jednak w niektórych wypadkach ich brak wywołuje schorzenia roślin. Niedobór mikroelementów ujawnia się nienormalnym rozwojem roślin, żółknięciem liści, występowaniem na liściach brunatnych plam, słabym zapylaniem kwiatów, osypywaniem się zawiązków, słabą odpornością na choroby i niskie temperatury. Dlatego nawożenie gleby tymi składnikami staje się niekiedy potrzebne.

BOR (B) - Uczestniczy on w transporcie cukrów w roślinie. Wpływa na gromadzenie się cukrów. Niedobór boru objawia się więdnięciem kwiatostanów, osypywaniem się kwiatów i zawiązków owoców, wykształceniem drobnych jagód, które osypują się w połowie lata. Ponadto niedobór boru powoduje słaby wzrost pędów. Liście tracą zieloną barwę, która zmienia się na białą, a następnie czerwoną. Przy dużym niedoborze boru pędy zamierają. Dlatego nawożenie borem ma dodatni wpływ na wzrost i plonowanie winorośli. Objawy niedoboru spowodowane są częstym stosowaniem zbyt wysokich dawek nawozów potasowych lub przewapnowaniem gleby.

MIEDŹ (Cu) - Niedobór miedzi objawia się chlorozą starszych liści, brakiem jędrności liści i pędów oraz żółknięciem liści. Gdy występuje silny głód miedzi, wierzchołki pędów zamierają. Składnik ten dodatnio wpływa na ogólny rozwój roślin i jakość jagód. Reguluje oddychanie i tworzenie się chlorofilu. Ponieważ w ochronie winorośli stosujemy związki chemiczne zawierające miedź, nie ma potrzeby dodatkowego nawożenia gleby tym składnikiem.

MANGAN (Mn) - Brak manganu objawia się żółknięciem liści i występowaniem żółtych plam na liściach. W razie jego niedoboru w glebie roślina pobiera nadmierne ilości żelaza, co daje

objawy chlorozy. Niedobór manganu może wystąpić przy nadmiernym wapnowaniu. 

MOLIBDEN (Mo) - Wpływa on dodatnio na przyswajalność azotu, reguluje przemiany azotowe i fosforowe w roślinie. Objawy niedoboru molibdenu widoczne są na liściach początkowo w postaci jasnych plamek, potem liście zwijają się i obumierają.

KOBALT (Co) - Daje on zwyżkę plonu jagód oraz podnosi zawartość cukru.

CYNK (Zn) - Nawożenie gleby cynkiem poprawia zdrowotność winorośli i daje pewną zwyżkę plonu. Niedobór zaś cynku objawia się w postaci jasnych plamek na liściach oraz słabym wzrosłem pędów.

Nawożenie organiczne

Nawozy organiczne są najbardziej wartościowe i wszechstronne, bowiem zawierają wszystkie niezbędne dla życia roślin składniki pokarmowe, zmniejszają zakwaszenie gleby, i poprawiają jej właściwości fizyczne.

Działanie nawozów organicznych na glebach lekkich trwa przez 3 lata, na glebach zwięzłych do 4 lat. Nawożenie organiczne polega na dostarczeniu glebie substancji organicznych w postaci obornika lub nawozów zielonych wprowadzanych przez wysiew roślin motylkowych i przyoranie ich pod koniec wegetacji. Przy uprawie winorośli stosuje się głównie obornik, torf i komposty. Można stosować również nawóz drobnego inwentarza (pomiot ptasi), fekalie i gnojówkę. Ponieważ są to nawozy o wysokiej koncentracji składników, należy je rozcieńczać wodą lub dodawać np. do ziemi kompostowej.

Największe znaczenie wśród nawozów naturalnych ma obornik. Zawiera on średnio w 1 tonie: 

• 5 kg azotu (N); 
• 3 kg fosforu (P2O5); 
• 6-7 kg potasu (K2O); 
• 5 kg wapnia (CaO); 
• 2 kg magnezu (MgO) 

oraz przeciętnie:

• 5,3 g boru (B); 
• 5 g miedzi (Cu); 
• 640 g manganu (Mn); 
• 353 g cynku (Zn); 
• 0,43 g molibdenu (Mo) 
• 0,33 g kobaltu (Co).

OBORNIK - Stosowany do nawożenia krzewów winorośli obornik powinien być dobrze przefermentowany. Jesienią, po przywiezieniu na działkę, obornik powinien być natychmiast rozrzucony i przykopany. Rozrzucenie i pozostawienie obornika na działce bez przykrycia przez 24 godziny obniża silnie jego wartość, powodując przede wszystkim duże straty azotu.

Obornik można przywieźć na działkę również w zimie, rozrzucić go, a wczesną wiosną przykopać lub przykryć ziemią podczas odkrywania krzewów. Sposób ten może być stosowany na terenie równym i o małych ilościach opadów śnieżnych. Straty obornika wnoszonego zimą są niewielkie, a ściółkowanie nim ziemi jest dodatkową ochroną korzeni przed zmarznięciem.

Na glebach cięższych i zlewnych obornik przykopujemy na głębokość 18...20 cm, na glebach piaszczystych i lżejszych głębiej, tzn. na głębokość 20...25 cm. 

Tabela - porównanie składu chemicznego obornika od zwierząt gospodarczych.

KOMPOST - Kompost jest jednym z najlepszych naturalnych nawozów, jakich można używać w rolnictwie. Jest to jedyny znany nawóz, którym nie można przenawozić pola. Z powodzeniem zastępuje kupne nawozy i nawozy naturalne (pochodzące od zwierząt). Używając kompostu poprawiamy strukturę gleby, ulepszamy stosunki powietrzno-wodne. Na glebach lekkich zwiększa możliwość zatrzymywania wody, rozluźnia zaś gleby ciężkie. Kompost jest kompletnym nawozem wieloskładnikowym, zawiera wszystkie niezbędne do życia roślin makro i mikroelementy. Wraz z kompostem dostają się do gleby pożyteczne mikroorganizmy, które poprawiają kondycję korzeni, poprawiając w ten sposób zdrowotność roślin. Wraz z kompostem dostarczamy też do gleby jej  najważniejszy składnik – próchnicę.

POPIÓŁ Z DREWNA - Nawóz z popiołu drzewnego warto wykorzystać w ogrodzie zarówno wiosną jak i jesienią, dodając go do kompostu lub rozsypując bezpośrednio pod krzewy. Ma odczyn alkaliczny i bogaty skład elementarny. Pozyskiwany z biomasy roślinnej nawóz z popiołu ma w swym składzie niezbędny dla winorośli potas, fosfor, wapń oraz mikroelementy. Nie zawiera on natomiast azotu, gdyż ten w czasie spalania drewna jest uwalniany do atmosfery. Popiół drzewny zastosowany jako nawóz może przyczynić się do poprawienia właściwości fizykochemicznych gleby i plonowania roślin. Stanowi doskonałą alternatywę dla nawozów mineralnych. Z uwagi na wysokie pH, popiół drzewny może być stosowany do odkwaszania gleby, podobnie jak wapno nawozowe. Poniżej tabela z pierwiastkami zawartymi w popiele.

Tabela ze strony: https://permakultura.com.pl/popiol-w-ogrodzie/

Trzeba pamiętać że popiół jest wypełniony tym co się spaliło i że zawiera też metale ciężkie. Lepiej np. unikać dużych ilości  popiołu z drewna sosny ze względu na znaczą zawartość ołowiu. Poniżej zawartość metali ciężkich w popiołach (w mg/kg).

Dane w tabeli poniżej pochodzą z publikacji "Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych" nr 49/2011 Instytutu Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy.

Nawozy wieloskładnikowe

Gdy brak nawozu organicznego można posiłkować się gotowymi nawozami dostępnymi na rynku. By przygotować dobry start w sezonie swoim krzewom można zastosować odpowiednie nawożenie wiosenne. W sprzedaży dostępne są nawozy uniwersalne, o działaniu doglebowym, zawierające w swoim składzie azot, fosfor i potas oraz mikroelementy. Są przeznaczone do stosowania zarówno przedsezonowego, jak i pogłównego w nawożeniu polowym oraz pod osłonami. 

Nawozy te nie zawierają zazwyczaj w składzie chlorków, co jest korzystne gdyż wiele roślin uprawnych jest wrażliwych na podwyższone stężenie chlorków w podłożu.

Korzyści:

- kompleksowy skład zapewniający podstawowe składniki + mikroelementy
- łatwo dostępne składniki niezbędne do prawidłowego rozwoju roślin,
- azot dostępny w dwóch formach: amonowej i amidowej
- fosfor i siarka, dobrze i szybko przyswajalne dla upraw

Zalecane dawkowanie: 400-600 kg/ha

Poniżej porównanie składów kilku nawozów dostępnych na rynku:

Zrównoważone pH gleby

Dla poprawnego rozwoju winorośli bardzo istotny jest odpowiedni dla roślin odczyn gleby (optymalny w granicach 6,7...7,1). Przyjęło się klasyfikowanie gleb jak niżej

Odczyn gleby     pHKCl pHH2O

Silnie kwaśny     < 4,5         < 5,0

Kwaśny             4,5-5,5         5,0-6,0

Lekko kwaśny     5,6-6,5         6,1-6,7

Obojętny             6,6-7,2         6,8-7,4

Zasadowy     > 7,2         > 7,4

Poprawne pH gleby w znaczący sposób wpływa na przyswajanie poszczególnych pierwiastków. Zależność ich przyswajania od odczynu gleby pokazano na poniższym rysunku:

Zakwaszanie się gleb jest procesem ciągłym na który mamy ograniczony wpływ. Czynnikami decydującymi o procesach zakwaszenia gleby są: ciągłe wymywanie wapnia i magnezu, kwaśne deszcze, oraz wynika to z samej działalności rolniczej. Zwiększają się plony roślin, tak więc większe jest wywożenie wapnia i magnezu z plonami. Największy wpływ na zakwaszanie się gleb ma stosowanie nawozów azotowych, a jeszcze bardziej z siarką.

Czy wiesz, że na zneutralizowanie 1kg stosowanej siarki (S) potrzeba minimum 2kg CaO, natomiast na 1kg stosowanego azotu potrzeba 1,0-1,5 kg CaO ?

W glebach kwaśnych, (przy pH w 1 M KCl poniżej 5,0) następuje bardzo duże ograniczenie rozwoju  systemu korzeniowego, szczególnie w pionie, a zredukowany i płytki system korzeniowy uniemożliwia prawidłowe pobranie wody i składników pokarmowych, ograniczając drastycznie rozwój roślin, nawet w warunkach prawidłowego nawożenia i dobrego uwilgotnienia gleby.

Nie należy też przesadzić ponieważ podnoszenie odczynu powyżej optymalnych wartości pH wpływa ujemnie na właściwości gleby i przyspiesza jej degradację. Im gleba lżejsza, tym jest z natury bardziej kwaśna, a wapnowanie stosowane w nadmiarze jest bardziej szkodliwe. Analiza procesów przemian w dłuższym czasie wskazuje, iż lepiej jeżeli gleba ma nieco za niski odczyn, niż gdy jest zbyt intensywnie wapnowana. Systematyczne nawożenie organiczne sprzyja stabilizacji odczynu gleby.

W ofercie rynkowej znajdują się nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe w formie tlenkowej lub węglanowej:

nawozy tlenkowe - (na przykład wapno palone) charakteryzują się szybkim działaniem, dlatego zaleca się je stosować na cięższych glebach oraz w przypadku bardzo niskiego pH gleby do szybkiej zmiany jej odczynu

wapno węglanowe - jest występującą naturalnie w przyrodzie formą wapnia i charakteryzuje się wolniejszym jak wapno tlenkowe, ale równie skutecznym działaniem, węglanowa forma wapna zalecana jest do stosowania na glebach lekkich i średnich

nawozy wapniowo-magnezowe - należy stosować na gleby ubogie w magnez, bo jest to najtańsze źródło tego składnika

Najbardziej optymalnym terminem odkwaszania gleby jest okres jesieni, bo można wtedy dobrze wymieszać wapno z glebą i dłuższy jest okres od jego stosowania do rozpoczęcia wegetacji lub sadzenia roślin. By wapno mogło dobrze i szybko zadziałać, potrzebne jest dobre uwilgotnienie gleby oraz niskie temperatury. Wiosenny termin stosowania wapna jest możliwy, ale najmniej polecany, nawet gdy będzie ono wymieszane z glebą.